In bepaalde gevallen moet de nalatenschap worden vereffend. Vereffening is een procedure die regelt dat het saldo van de nalatenschap wordt gebruikt om de schulden van de nalatenschap te betalen. Een vereffening vindt dan ook plaats in het belang van de schuldeisers van de nalatenschap. Er zijn dan ook veel vergelijkingen met een faillissement en in de wet worden diverse artikelen uit de faillissementswet van toepassing verklaard op het proces van de vereffening. Vereffenaars geven aan de kantonrechter alle door deze gewenste inlichtingen en zijn verplicht diens aanwijzingen bij vereffening te volgen. De wet bepaalt in welke gevallen de nalatenschap moet worden vereffend, namelijk:
1) wanneer de nalatenschap door een of meer erfgenamen beneficiair is aanvaard;
2) wanneer de rechtbank een vereffenaar heeft benoemd.
Deze twee gevallen worden hieronder toegelicht.
Vereffening nalatenschap beneficiaire aanvaarding
In de wet staat dat een nalatenschap moet worden vereffend wanneer zij door een of meer erfgenamen onder voorrecht van boedelbeschrijving is aanvaard. Het onder voorrecht van boedelbeschrijving aanvaarden is een synoniem voor beneficiair aanvaarden. Als er meerdere erfgenamen zijn en één van hen aanvaard de nalatenschap beneficiair terwijl de overige erfgenamen de nalatenschap zuiver aanvaarden, moet de nalatenschap toch worden vereffend. Alle erfgenamen zijn vereffenaar. Het is dus belangrijk dat u gezamenlijk kunt optrekken. Als dat niet lukt, kan er mogelijk een verzoekschrift worden ingediend om een professionele vereffenaar te benoemen.
De hoofdregel is dus dat de nalatenschap moet worden vereffend indien de nalatenschap door één of meer erfgenamen beneficiair is aanvaard. Op die hoofdregel bestaan drie belangrijke uitzonderingen. De nalatenschap hoeft na beneficiaire aanvaarding niet vereffend te worden indien:
1. in het testament een executeur is benoemd en deze verklaart dat het saldo van de nalatenschap ruimschoots toereikend is om de schulden te voldoen en de legaten af te geven;
2. de wettelijk vertegenwoordiger van een erfgenaam door de kantonrechter wordt ontgeven van de verplichting om te vereffenen;
3. de wettelijke verdeling van toepassing is en de echtgenoot de nalatenschap zuiver heeft aanvaard.
Lichte vereffening
Wanneer de nalatenschap moet worden vereffend omdat een erfgenaam de nalatenschap beneficiair heeft aanvaard, spreekt men ook wel van de lichte vereffening. Er is dus ook een zware vereffening. Dat is het geval wanneer de rechtbank een vereffenaar heeft benoemd. Als sprake is van de lichte vereffening, hoeven de erfgenamen bepaalde handelingen niet te verrichten, tenzij de kantonrechter anders bepaalt. Zo hoeven de erfgenamen (eventuele) schuldeisers niet openlijk op te roepen om hun vorderingen in te dienen en hoeft er niet binnen zes maanden een rekening en verantwoording met een uitdelingslijst gedeponeerd te worden.
Stappenplan vereffening
Het stappenplan van de lichte vereffening is als volgt:
- beheren van de nalatenschap;
- melding maken van de negatieve nalatenschap aan de kantonrechter;
- opmaken van de boedelbeschrijving en deponeren bij boedelnotaris of de griffie;
- oproepen van bekende schuldeisers en eventuele reactie bij niet verenigen van de ingediende vordering of een ingeroepen voorrang;
- goederen te gelde maken voor zover dit voor de voldoening van de schulden der nalatenschap nodig is;
- uitdelingslijst (wie krijgt wat betaald) en rekening en verantwoording opmaken;
- voldoen van de schulden;
- het opsporen van eventueel onbekende erfgenamen;
- overdracht van de goederen aan de erfgenamen. Dit zijn dus de taken van de erfgenamen die als vereffenaar optreden, omdat de nalatenschap door één of meer erfgenamen beneficiair is aanvaard. Op de website van de Rechtspraak staan richtlijnen voor de vereffening van een nalatenschap. Deze richtlijnen kunnen u wellicht wegwijs maken. Het stappenplan van de vereffening is beschreven. Ook is er een model gemaakt voor het opmaken van een boedelbeschrijving.
Vereffening nalatenschap na benoeming door de rechtbank
De rechtbank kan op verzoek van een erfgenaam of een belanghebbende (schuldeiser, de bewindvoerder van de overledene, het openbaar ministerie) een professionele vereffenaar benoemen. Dat is vaak een notaris of advocaat. In dit geval zijn de erfgenamen dus ontheven van hun plicht de nalatenschap te vereffenen, omdat de benoemde vereffenaar dat voor zijn rekening neemt. De griffier doet de benoeming van een vereffenaar, alsmede het eindigen van zijn hoedanigheid onverwijld in het boedelregister inschrijven. De vereffenaar maakt haar bekend in de Staatscourant. De professioneel vereffenaar vertegenwoordigt bij de vervulling van zijn taak de erfgenamen in en buiten rechte. De erfgenamen zijn niet bevoegd zonder medewerking van de vereffenaar of machtiging van de kantonrechter over de goederen van de nalatenschap of hun aandeel daarin te beschikken.
In dit geval wordt wel gesproken over een zware vereffening. De taken van een professioneel vereffenaar komen grotendeels overeen met de hiervoor genoemde taken van de vereffenaar die tevens erfgenaam is. Een door de rechtbank benoemde vereffenaar moet echter ook onbekende schuldeisers oproepen door middel van een publicatie in de Staatscourant. Ook moet in geval van de zware vereffening zo spoedig mogelijk na het verstrijken van de bij de oproep van de schuldeisers gestelde termijn een lijst van de door de vereffenaar erkende en betwiste vorderingen en aanspraken op voorrang ten kantore van de boedelnotaris of, indien deze ontbreekt, ter griffie van de rechtbank neergelegd, ter inzage van de erfgenamen, de legatarissen en allen die zich als schuldeiser hebben aangemeld. De vereffenaar geeft ieder van hen van deze neerlegging kennis.
Indien de erfgenamen het niet lukt de nalatenschap zelf te vereffenen, kan de rechtbank mogelijk een professioneel vereffenaar benoemen. Er moet dan een verzoekschrift worden ingediend bij de rechtbank. Hoe lang duurt vereffening nalatenschap? Het proces van vereffening en de duur van de vereffening is erg afhankelijk van de samenstelling van de nalatenschap. Een vereffening neemt al snel enkele maanden tot een jaar in beslag. Neem voor informatie hierover contact op.
Kosten vereffening nalatenschap
Indien de nalatenschap wordt vereffenend door de erfgenamen zelf, hebben zij geen recht op loon. Wel kunnen bepaalde kosten worden gemaakt om tot vereffening te komen. Enkele voorbeelden hiervan zijn de kosten van de verklaring van erfrecht of de kosten van het doen van aangifte inkomstenbelasting. Deze uitgaven komen ten laste van het saldo van de nalatenschap.
Een door de rechtbank benoemde vereffenaar heeft recht op het loon dat door de kantonrechter vóór het opmaken van de uitdelingslijst wordt vastgesteld. Dit loon gaat ten koste van het saldo van de nalatenschap.
De uiteindelijke kosten van de vereffening zijn afhankelijk van de samenstelling van de nalatenschap en de te verrichten werkzaamheden. Neem voor informatie vrijblijvend contact op.
Ontheffing vereffening nalatenschap
Hiervoor zijn drie wettelijke uitzonderingen benoemd op de hoofdregel dat een nalatenschap moet worden vereffend. Daarnaast kan een vereffening achterwege blijven indien de kantonrechter dat bepaalt. Indien het saldo van de nalatenschap positief is, kan de wettelijke vertegenwoordiger van een erfgenaam die voor deze erfgenamen de nalatenschap beneficiair heeft aanvaard, de kantonrechter verzoeken om ontheffing van de verplichting om te vereffenen volgens de wet.
Einde en opheffing van de vereffening
Indien de geringe waarde van de baten van een nalatenschap daartoe aanleiding geeft, kan de kantonrechter op verzoek van de vereffenaar of een belanghebbende hetzij de kosteloze vereffening van de nalatenschap, hetzij de opheffing van de vereffening bevelen. De opheffing van de vereffening wordt dus bevolen als er sprake is van gebrek aan baten of als het bedrag van de preferente schulden is hoger dan de activa en geen regeling met schuldeisers kan worden getroffen. Er kan hiervoor een verzoekschrift worden ingediend bij de kantonrechter. Bij het bevel tot opheffing van de vereffening stelt de kantonrechter tevens het bedrag van de reeds gemaakte vereffeningskosten vast, en brengt dat ten laste van de boedel of, wanneer de boedel daartoe onvoldoende is, ten laste van de erfgenamen, voor zover dezen met hun gehele vermogen aansprakelijk zijn.
Een vereffening wordt ook beëindigd als er geen schulden zijn of als de nalatenschap weer wordt beheerd door erfgenamen (die erfgenamen waren eerder onbekend of beheerden eerder de nalatenschap niet beheerden).
De vereffening eindigt ook als zij voltooid is na het verbindend worden van een uitdelingslijst waarna de vereffenaar ieder het hem volgens de uitdelingslijst toekomende heeft uitgekeerd.