Het komt geregeld voor dat wanneer een ouder naar verwachting niet lang meer te leven heeft, een kind alvast geld van de bankrekening haalt. Soms wordt dat gedaan om praktische redenen, bijvoorbeeld om met dat geld de uitvaart te kunnen betalen. De reden kan ook zijn omdat gedacht wordt zo te voorkomen dat een groot bedrag aan erfbelasting betaald moet worden. Wanneer een dergelijke schenking binnen 180 dagen voor overlijden heeft plaatsgevonden, zal de belastingdienst de schenking alsnog belasten met erfbelasting. In dit geval moet de schenkbelasting evenredig worden verrekend met de erfbelasting en dat kan nadelig uitpakken.
Het komt ook voor dat een erfenis is verdwenen, doordat al het geld is uitgegeven. Dat geld kan zijn uitgegeven door iemand die de financiën van de overledene beheerde. Uit het vonnis van de rechtbank Rotterdam blijkt dat een overledene was bijgestaan door een budgetcoach. Deze budgetcoach werd veroordeeld om het bedrag van € 436.584,99 terug te betalen aan de nalatenschap, omdat deze budgetcoach het bedrag onrechtmatig had uitgegeven. Het komt ook geregeld voor dat een familielid van de overledene het beheer heeft gevoerd over de financiën van de erflater. Zo’n familielid kan gehandeld hebben uit kracht van een levenstestament of een volmacht. Na het overlijden blijkt dan soms dat bij leven van de overledene dan allerlei geldbedragen zijn gepind of uitgegeven. Een dergelijk geval speelde in het vonnis van de rechtbank Zeeland-West-Brabant van 8 februari 2023. Moeder overleed en zij had in haar testament haar vijf kinderen tot erfgenamen benoemd. Moeder heeft 10 jaar voor haar overlijden één kind gevolmachtigd om met een eigen bankpas bankzaken voor moeder te regelen. Vanaf een bepaald moment is de betaalrekening van moeder toegevoegd aan de Internetbankrekening van het kind, waarmee hij (mede) het beheer over de rekening van moeder heeft gekregen. Op het moment van overlijden blijkt dat het banksaldo nihil bedroeg. Bij leven is een bedrag van € 38.500,- gepind en uitgegeven. Sommige kinderen stellen dat dit geldbedrag is uitgegeven door het kind dat gemachtigd was over de rekening van moeder. Eigenlijk vinden de kinderen dat het kind dat gemachtigd was over de rekening van moeder zich moet verantwoorden over de gedane uitgaven.
De rechtbank overweegt dat een verplichting tot het doen van rekening en verantwoording kan worden aangenomen indien tussen partijen een rechtsverhouding bestaat of heeft bestaan krachtens welke de één jegens de ander (de rechthebbende) verplicht is om zich omtrent de behoorlijkheid van enig vermogensrechtelijk beleid te verantwoorden. Een zodanige verhouding kan voortvloeien uit de wet, een rechtshandeling of ongeschreven recht
(zie onder meer HR 9 mei 2014, ECLI:NL:HR:2014:1089). In deze kwestie was geen sprake van een wettelijke of uit rechtshandeling voortvloeiende verplichting tot het afleggen van rekening en verantwoording, zodat het aankomt op de vraag of sprake is van een daartoe verplichtende rechtsverhouding die voortvloeit uit ongeschreven recht. Daarvoor geldt dat de enkele omstandigheid dat een volmacht is verleend, niet met zich brengt dat de gevolmachtigde rekening en verantwoording moet afleggen aan moeder als de volmachtgever of haar erfgenamen. Van belang is of sprake is van beheer; er is in beginsel geen grond om rekening en verantwoording te vorderen als de erflater beschikkingsbevoegd was en zelf het beheer voerde. Of het doen van rekening en verantwoording verplicht is, is voorts afhankelijk van de omstandigheden van het geval, zoals de aanleiding voor het financiële beheer, de verhouding tussen volmachtgever en gevolmachtigde, het gebruik in familierelaties, de mate waarin de gevolmachtigde zelfstandig kon handelen, de mate waarin de volmachtgever de handelingen van de gevolmachtigde kon overzien en voor zijn belangen kon opkomen (zie bovengenoemd arrest van de Hoge Raad van 9 mei 2014). Uit vaste rechtspraak volgt dat geen rekening en verantwoording aan erfgenamen hoeft te worden afgelegd als niet is komen vast te staan dat een erflater ten tijde van de volmachtverlening en bij gebruikmaking van de volmacht niet in staat was zijn wil te bepalen en erflater bij leven geen aanleiding had gezien om de gevolmachtigde ter verantwoording te roepen (HR 13 mei 2005, ECLI:NL:HR: 2005:AS4167). Dit is slechts anders indien sprake is van misbruik van omstandigheden (Gerechtshof ’s-Gravenhage 21 augustus 2021, ECLI:NL:GHSGR:2012:BY4759). De rechtbank komt uiteindelijk tot de slotsom dat het kind dat gemachtigd was over de rekening van moeder, gelet op de omstandigheid dat hij niet gehouden is om rekening en verantwoording af te leggen, voldoende toelichting heeft gegeven naar aanleiding van de vragen van de andere kinderen over de betaalrekening en de spaarrekening. Dit betekent voorts dat deze kinderen onvoldoende (onderbouwd) hebben gesteld dat sprake is geweest van onrechtmatige onttrekkingen uit het vermogen van moeder waarmee het kind dat gemachtigd was over de bankrekening van moeder zichzelf ongerechtvaardigd heeft verrijkt. De nalatenschap heeft ter zake dan ook geen vordering op dit kind.
Behalve het vorderen van rekening en verantwoording kan ook gevorderd worden dat bepaalde schenkingen worden vernietigd. Een schenking kan worden vernietigd als sprake is van misbruik van omstandigheden. Mogelijk zijn in uw geval nog andere opties aanwezig om verdwenen geld terug in de erfenis te krijgen. Neem vrijblijvend contact op om uw situatie en de mogelijkheden te bespreken.
